طلا از کجا پدید آمده است؟

طلا را به چند دلیل ارزشمند می دانیم: زیبایی، کاربرد به عنوان جواهر، و کمیاب بودن. کمیابی عنصر طلا روی زمین تا اندازه ای به دلیل کمیاب بودنش در کل کیهان است. بر خلاف عناصری مانند کربن یا آهن، طلا نمی‌تواند درون یک ستاره ساخته شود. بلکه باید طی رویدادی بسیار سهمگین تر مانند رویداد فوران کوتاه پرتو گاما (GRB) پدید آید.

این نگاره ی هنری دو ستاره نوترونی را در لحظه ی برخورد نشان می دهد. رصدهای تازه تایید کرده اند که در برخورد ستارگان نوترونی به یکدیگر، فوران های کوتاه پرتو گاما پدید می آید. چنین برخوردهایی به ساخته شدن عنصرهای سنگین کمیاب، از جمله طلا می انجامند. احتمالا همه ی طلاهای زمین هم از برخورد ستارگان نوترونی پدید آمده.

شواهد به دست آمده از رصد این GRB نشان می دهد که این فوران کوتاه از برخورد دو ستاره ی نوترونی پدید آمده است. ستارگان نوترونی هسته های مرده ی ستارگانی هستند که خود پیشتر در انفجاری ابرنواختری از بین رفته اند. افزون بر آن، یک تابش یگانه و منحصر بفرد که تا چند روز در همان جای GRB به جا مانده بود هم احتمالا نشانه ی ساخته شدن مقدار چشمگیری از عنصرهای سنگین، از جمله طلا بود.

ادو برگر از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین (CfA) در کمبریج ماساچوست می گوید: «به برآورد ما، مقدار طلایی که طی یکی شدن این دو ستاره ی نوترونی ساخته و پس زده شد، شاید به فراوانیِ ۱۰ برابر جرم ماه باشد- یک درخشش بی همتا!»

یک GRB درخششی از نور پرانرژی – همان پرتوی گاما- است که از انفجاری بی نهایت پرانرژی گسیلیده می شود. بیشتر GRBها در دوردست کیهان یافته می شوند. برگر و همکارانش GRB 130603B که در فاصله ی ۳.۹ میلیارد سال نوری از زمین رخ داد و یکی از نزدیک ترین فوران های دیده شده تا امروز بود را مورد بررسی قرار دادند.

فوران های پرتو گاما بسته به این که درخشش پرتوهای گامایشان تا چقدر ادامه داشته باشد، بر دو گونه اند: بلند و کوتاه. GRB 130603B، که در ۳ ژوئن توسط ماهواره ی سویفت ناسا یافته شد، کمتر از دو دهم ثانیه به درازا کشید.

گرچه آن پرتوهای گاما به سرعت ناپدید شدند، ولی GRB 130603B پس از آن هم تابشی از نور فروسرخ که به آرامی رو به خاموشی می رفت را به نمایش گذاشت. درخشش و رفتار این نور فروسرخ با یک "پس تاب" معمولی که در اثر برخورد فواره ای پرسرعت از ذرات با محیط پیرامون پدید می آید همخوانی نداشت؛ بلکه رفتارش چنان بود که گویی از عنصرهای رادیواکتیوی غریب و شگفت آور می آمد.

مواد سرشار از نوترونی که از برخورد ستارگان نوترونی پس زده می شند می توانند چنین عنصرهایی را پدید بیاورند. این عنصرها سپس دچار واپاشی رادیواکتیو شده و پرتویی می گسیلند که عمدتا در محدوده ی فروسرخ است – دقیقا همان چیزی که دانشمندان مشاهده کردند.

ون-فای فونگ از CfA می گوید: «ما به دنبال یک "نشانِ پس از رویداد" بودیم تا یک فوران کوتاه پرتو گاما را به برخورد ستارگان نوترونی ربط دهیم. تابش رادیواکتیو GRB 130603B شاید همان "نشانِ پس از رویداد" بود.»

بر پایه ی محاسبه ی گروه دانشمندان، آن GRB موادی نزدیک به یک صدم جرم خورشید را پس زد که بخشی از آن طلا بود. با ترکیب مقدار طلای ساخته شده در یک تک GRB کوتاه، و شمار چنین انفجارهایی که در درازنای تاریخ کیهان رخ داده اند، پی می بریم که احتمالا همه طلای درون گیتی از فوران های پرتو گاما پدید آمده است.

برگر می گوید: «کارل ساگان گفته بود ما همه از ستارگان ساخته شده ایم، و [اکنون ما می افزاییم که] جواهراتمان هم از برخورد ستارگان پدید آمده اند.»

• نکاتی در مورد تجزیه عبار تهای جبری (فاکتور گیری)
• ادبیات ریاضی
• معمایریاضی
• تاریخ تولدت را حدس بزن!!!
• آزمون آزمایشی تیزهوشان و نمونه دولتی (پنجم وششم)
• جزوه آموزشی مبحث اتحادها
• کلیپ آموزش جدول ضرب با شعر
• پیش نویس ۴ فصل از کتاب ریاضی نهم
• معمای جالب
• نقش صفر